English

Bearta um Bainistiú Priacal Tuile – Cosc, Cosaint, Ullmhacht

Eolas Bainistiú
Priacal Tuile

Cosc

Is ar phriacal tuile a sheachaint nó a bhaint as atá bearta um chosc priacal tuile dírithe. Is féidir é seo a dhéanamh, mar shampla, trí thógáil foirgnimh i limistéir atá ar phriacal tuile a sheachaint.

Áirítear ar na bearta seo:

• Bainistiú um Pleanáil agus Fhorbairt Inbhuanaithe

In Samhain 2009, faoi Alt 28 de na hAchtanna Pleanála, foilsíodh na Treoirlínte An Córas Pleanála agus Bainistiú Priacal Tuile a thug an OPW chun cinn i gcomhar leis an Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil (RCPRA). Tugann na Treoirlínte seo creat córasach agus tréshoilseach chun priacal tuile a bhreathnú ins na próisis um bainistiú pleanála agus forbartha.

• Córais Inbhuanaithe um Dhraenáil Uirbeach (CIDU)

Féadfaidh Córais Inbhuanaithe um Dhraenáil Uirbeach an sruthlú ó fhorbairtí nua chuig córais draenála uisce dromchla a laghdú agus a bhainistiú, chun tionchar ar phriacal tuile le sruth anuas a laghdú, cáilíocht uisce a fheabhsú agus cur le háiseanna áitiúla.

• Athlonnú Deonach Tí

Ins na cásanna is measa, d’fhéadfadh an priacal tuile do theach cónaithe a bheith chomh dona sin go mb’fhéidir go gceapfadh úinéir an tí nach féidir fanacht ann a thuilleadh agus go roghnófaí athlonnú.

• Pleanáil um Oiriúnú

In Nollaig 2012 d’fhoilsigh an Rialtas an Creat Náisiúnta um Oiriúnú d’Athrú Aeráide; leag sé seo dualgas ar Ranna áirithe Rialtais, ar eagrais eile san earnáil phoiblí agus ar Údaráis Áitiúla pleananna earnála agus áitiúla um oiriúnú d’athrú aeráide a ullmhú. Foilseofar Creat Náisiúnta reachtúil um Oiriúnú go luath in 2018, a chuirfidh de dhualgas ar an OPW an Plean Oiriúnaithe Earnála 2015 um Bainistiú Priacal Tuile a athbhreithniú agus a uasdhátú.

• Bainistiú Talamhúsáide agus Bearta Nádúrtha um Bainistiú Priacal Tuile

Brathann sruthlú tuile ar an méid báistí a thiteann san abhantrach agus ar leagan amach na báistí, agus freisin ar chomh tapa is a ritheann an bháisteach ón talamh isteach san uisce. Is féidir iad seo a laghdú trí nósanna talamhúsáide a athrú, agus trí bhearta a fheidhmiú chun coinneáil bháistí a mhéadú, trí chosaint agus/nó athfhliuchadh portach agus bogach agus trí sceacha a phlandáil ar thaobhanna sléibhe.

Cosaint

Tá bearta cosanta tuile dírithe ar dhóchúlacht agus/nó géire ócáidí tuile a laghdú. Féadfaidh na bearta seo, a éilíonn oibreacha fisiciúla go hiondúil, priacal a laghdú ar bhealaí éagsúla; mar shampla, limistéir atá ar phriacal a chosaint ar thuiliú trí na barrshruthanna tuile a laghdú nó a chur ar mhalairt treo, nó trí leibhéil tuile a laghdú.

Áirítear ar na bearta seo:

• Príomhscéimeanna um Fhaoiseamh Tuile

Féadfaidh struchtúir dhaingne idir foinse uiscí tuile (aibhneacha, inbhir nó an fharraige) agus an limistéar ar phriacal tuile (daoine, maoine, talamh agus sócmhainní eile) tuiliú a chosc suas chuig Caighdeán Cosanta an struchtúir; mar seo laghdaítear an priacal tuile ins an limistéar atá faoi chosaint ag an struchtúr. Go hiondúil, áirítear ar na struchtúir seo ballaí (i gcoitinne i gceantair uirbeacha mar atá an spás teoranta) nó claífoirt (i gceantair tuaithe i gcoitinne agus i gceantair uirbeacha má tá spás ar fáil, mar shampla i bpáirceanna), ach féadfar a áireamh anseo struchtúir eile tógtha nó nádúrtha, mar shampla, dumhcha.

Ceaptar oibreacha um fhaoiseamh tuile chun limistéar a chosaint suas chuig ‘Caighdeán Cosanta’ áirithe agus, ag brath ar an chineál beart cosanta, féadfaidh siad géire tuile níos airde ná an Caighdeán seo a laghdú.

Go hiondúil, déantar priomhscéimeanna an OPW um fhaoiseamh tuile a dhearadh agus a thógáil ar chaighdeán a chosnaionn limistéir ar an ócáid tuile 1 sa 100 bliain, agus limistéir chósta ar an ócáid tuile 1 sa 200 bliain, áit ina bhfuil sé sin indéanta. Ceaptar na scéimeanna seo chun a bheith costas tairbheach, chun aird a thabhairt ar thosca comhshaoil, chun aird a thabhairt ar athrú aeráide, agus cinntítear nach gcuirtear leis an phriacal tuile suas ná anuas an tsrutha ón limistéar atá faoi chosaint.

• Clár Mionoibreacha

Feidhmíonn an OPW an Scéim Mionoibreacha um Maolú Tuile agus Cosaint Chósta (an ‘Sceim Mhionoibreacha’); tacaíonn an Scéim seo na hÚdaráis Áitiúla trí mhaoiniú suas chuig €750,000 a chur ar fáil um réitigh áitiúla ar fhadhbanna tuile áitiúla a cháilíonn chuige sin.

• Scéimeanna um Dhraenáil Artaireach

Thosaigh feidhmiú na Scéimeanna um Dhraenáil Artaireach go déanach ins na 1940idí agus leanadh ar aghaidh leo go dtí go luath ins na 1990idí. Cosnaíonn clár cothabhála bliantúil an OPW ar oibreacha draenála artaireacha 260,000 heicteár (650,000 acra) de thalamh talmhaíochta; cuimsíonn sé 11,500km (7,150 míle) de chainéal abhann agus thart faoi 800km (500 míle) de chlaífoirt.

• Ceantair Dhraenála

Is Ceantair Dhraenála iad limistéir inar tógadh scéimeanna draenála um fheabhsú talún talmhaíochta faoi na hAchtanna um Dhraenáil Artaireach ó 1842 suas chuig 1943. As 293 scéim a ndearnadh, maireann fós 170 díobh, a chlúdaíonn 4,600km (2,860 míile) de chainéal. Is iad na hÚdaráis Áitiúla cuí a dhéanann cothabháil orthu seo.

• Cothabháil Cainéal nach cuid de Scéim iad

Taobh amuigh de na Scéimeanna um Dhraenáil Artaireach agus na gCeantar Draenála, is ar úinéirí talún a bhfuil cúrsaí uisce ar a gcuid tailte a thiteann cúram a gcothabhála.

Ullmhacht

I gcásanna áirithe, féadfadh nach bhfuil sé indéanta dóchúlacht nó géire tuile a laghdú maidir le pobal atá ar phriacal. Ach is féidir gníomhartha agus bearta a ghlacadh chun torthaí tuile a laghdú, i.e. priacal a laghdú maidir le daoine, díobháil maoine agus sócmhainní eile. Is féidir bearta a ghlacadh freisin chun a chinntiú go mbeidh daoine agus pobail díonach maidir le hócáidí tuile; mar shampla, feasacht ar phriacal tuile agus ullmhú chuige, eolas ar chathain is dóichí a tharlóidh tuilte, agus gníomh a dhéanamh díreach roimh, le linn agus tar éis tuile.

Áirítear ar na bearta seo:

• Réamhaisnéis agus Foláireamh Tuile

Má bhionn réamheolas ag daoine go bhfuil tuile ar tí tarlaithe, féadfaidh daoine, pobail agus Údaráis Áitiúla ullmhu chuige, mar shampla trí chosanta sealadacha a chur suas nó daoine agus sócmhainní a aistriú ón áit in abhfuil an priacal.

Faoi láthair, eisíonn Met Éireann foláirimh aimsire mar sheirbhís phoiblí chuig na hÚdaráis Áitiúla agus eisítear foláirimh aimsire don phobal. Féadfaidh foláirimh um bháisteach an-trom bagairt de thuilte forleathana nó de thuilte in aon limistéar ar leith a léiriú. Eisíonn na hÚdaráis Áitiúla foláirimh áitiúla freisin.

Tugann an OPW treoir agus comhairle maidir le réamhaisnéisí taoide agus borradh stoirme chuig an Grúpa Náisiúnta um Chomhordú Éigeandála (GNCE), na hÚdaráis Áitiúla agus páirtithe leasmhara bainteacha eile.

• Pleanáil um Fhreagairt Éigeandála

Féadfaidh pleananna um fhreagairt éigeandála, atá ullmhaithe agus feidhmithe go maith, tionchair ócáidí tuile a laghdú go suntasach, maidir le sláinte agus leas daoine ach go háirithe. Faoin Chreat um Bainistiú Mór-Éigeandála, is é an tÚdarás Áitiúil an príomh-ghníomhaireacht um fhreagairt ar éigeandáil tuile a chomhordú. Is é an Roinn Tithíochta, Pleanála agus Rialtais Áitiúil (RTPRA) atá sainithe mar an Príomh-Roinn Rialtais maidir le freagairt náisiúnta ar éigeandáil forleathan tuile a chomhordú.

• Díonacht Aonair agus Pobail a chothú

Féadfaidh daoine agus pobail, atá ar an eolas maidir le priacal tuile atá ag bagairt, ullmhú um ócáidí tuile; sa chás sin, má tharlaíonn tuile, féadfaidh siad céimeanna cuí a ghlacadh roimh, le linn agus tar éis tuile chun an dochar agus an díobháil ón tuile a mhaolú.

Cé gur féidir leis an Stát, tríd an OPW, na hÚdaráis Áitiúla agus eagrais phoiblí eile, céimeanna áirithe a ghlacadh chun priacal tuile a laghdú agus a bhainistiú, tá dulagas freisin ar úinéirí tí, ar lucht gnó agus ar fheirmeoirí an priacal tuile dóibh féin, dá maoin agus dá sócmhainní a bhainistiú, chun díobhála agus priacal sláinte i gcás tuile a laghdú.

Féach tuilleadh eolais ar na céimeanna is féidir a ghlacadh ag www.flooding.ie .

• Cosaint Maoine Aonair

Féadfaidh Cosaint Maoine Aonair (CMA) a bheith éifeachtach maidir le laghdú díobhála i dteach nó gnóthas (inneachar, troscán, úirlisí, etc) ach ní oireann sé do gach cás (mar shampla, ní oirfeadh sé in áiteanna a bhfuil tuiliú doimhin nó fadtéarmach, nó do chineálacha maoine le bunsraith nó urlár tréscaoilteach). Ba chóir d’úinéirí maoine comhairle a lorg ó shaineolaithe cáilithe go cuí, maidir le oiriúnacht bearta dá leithéid dá maoin, agus a mheas an mbeadh gá le measúnú comhshaoil.

• Bailiú Sonraí maidir le Tuilte

Tá sonraí ar shruthanna agus leibhéil tuilte, a bhailítear trí ghréasáin hidriméadracha an OPW, GCC/Údaráis Áitiúla, Foras na Mara agus eagraíochtaí eile, fíor-riachtanach chun tuiscint a sholáthar maidir leis na srutha agus géarleibhéil abhann agus na leibhéil farraige a tharlódh, agus uaidh sin an dearadh cuí ar bhearta struchtúrtha agus neamhstruchtúrtha um bainistiú priacal tuile a leagan amach.

Sa chaoi céanna, tá sonraí ar ócáidí tuile fíorúsáideach chun eolas ar phriacal tuile a bhreisiú agus chun tuiscint níos fearr a fháil ar conas a tharlaíonn tuiliú ins an limistéar ar leith; uaidh sin is féidir calabrú a dhéanamh ar na samhlacha ríomhaire a úsáidtear chun tuiliu dóchúil amach anseo a thuar.